Twijfel je over procederen? Vraag een oud-rechter om advies.

Steeds vaker kiezen partijen in deze fase voor een strategisch tussenstation: een niet-bindend advies door een oud-rechter. Deze praktijk, ook wel aangeduid als een early neutral evaluation, biedt helderheid zonder juridische strijd – en opent de deur naar een meer constructieve route.

Als mediator zie ik hoe waardevol dit kan zijn, juist voor partijen die van plan zijn te procederen.

Wat is het precies?

Bij een niet-bindend advies leggen beide partijen – vaak met ondersteuning van hun advocaten – het geschil voor aan een gezaghebbende derde: een oud-rechter, emeritus hoogleraar of ervaren arbiter. Deze deskundige brengt op basis van de feiten, standpunten en relevante jurisprudentie een voorlopig oordeel uit over de juridische positie van beide partijen.

Dat oordeel is niet bindend, maar geeft wél richting: wat is de kans van slagen bij de rechter? Hoe sterk zijn de argumenten? Welke risico’s zijn er voor beide zijden?

Wat zijn de voordelen?

1. Realiteitszin aan beide zijden

Partijen krijgen een juridisch onderbouwde spiegel voorgehouden. Dit voorkomt overschatting van de eigen zaak – iets wat verrassend vaak voorkomt aan beide zijden van de tafel.

2. Draagvlak voor mediation of regeling

Zodra een neutrale derde het speelveld heeft geschetst, ontstaat vaak ruimte voor heroverweging. Advocaten kunnen hun cliënten beter adviseren. En mediation wordt ineens een reële en kansrijke optie.

3. Geen gezichtsverlies, wél voortgang

Een oordeel van een oud-rechter biedt legitimiteit aan het besluit om niet te procederen. Zeker in complexe zakelijke geschillen waar de druk hoog is, is dat goud waard.

4. Tijds- en kostenbesparing

Een vroeg, onafhankelijk oordeel voorkomt vaak jarenlange procedures en torenhoge kosten. Partijen die weten waar ze staan, nemen slimmere beslissingen.

5. Vertrouwelijkheid gegarandeerd

Net als bij mediation geldt: het traject is vertrouwelijk. De uitkomst wordt niet gepubliceerd en kan niet worden gebruikt in een eventuele procedure.

Voor welk soort conflicten?

• Commerciële geschillen met hoge inzet, waar beide partijen dreigen te procederen

• Aandeelhouders- of familieconflicten waar verhoudingen onder druk staan

• Contractuele interpretatiegeschillen waarbij beide zijden zich vastklampen aan hun lezing

• Geschillen met publieke of politieke gevoeligheid, waarbij reputatiebehoud cruciaal is

• Mediationtrajecten in voorbereiding, om partijen te helpen de haalbaarheid te beoordelen

Een voorbeeld uit de praktijk

Twee partners in een joint venture staan op het punt elkaar voor de rechter te slepen na een conflict over winstdeling en zeggenschap. Ze vragen een voormalige raadsheer om een niet-bindend oordeel. Zijn analyse – helder, juridisch onderbouwd– laat zien dat beide partijen forse risico’s lopen. Binnen twee weken ligt er een uitnodiging op tafel voor mediation. Acht weken later is er een duurzame regeling gesloten.

Conclusie

Niet-bindend advies door een oud-rechter is geen zwaktebod. Integendeel: het is een krachtige, strategische stap voor partijen die serieus overwegen te procederen, maar ook bereid zijn om verantwoordelijkheid te nemen voor een snellere, elegantere oplossing.

Twijfel je over de volgende stap in een conflict? Vraag dan niet meteen de rechter – maar eerst een oud-rechter.