Heb ik een mediator of een advocaat nodig?

Het vertrouwen was volledig weg. De vraag die de manager mij stelde, was er één die veel leiders herkennen: “Felix, moet ik hier nu een advocaat inschakelen of is mediation de betere route?”

Het is een gelaagde vraag, en niet eenvoudig te beantwoorden. Want elk conflict heeft twee lagen: een juridische en een relationele laag.

De juridische laag

Een advocaat is gespecialiseerd in de eerste laag: rechten en verplichtingen. Bij een arbeidsgeschil kan dit bijvoorbeeld gaan over de vraag of de werknemer nog recht heeft op loondoorbetaling, of welke afspraken er gelden bij beëindiging van het contract. Een advocaat brengt orde in die wirwar van regels, stelt de juridische positie scherp, en kan – als het moet – de zaak voor de rechter brengen.

Dit kan van grote waarde zijn in situaties waarin het écht gaat om juridische grenzen. Denk bijvoorbeeld aan een contractbreuk, aansprakelijkheid of een conflict waarin de andere partij weigert om überhaupt het gesprek aan te gaan.

De relationele laag

Juridische argumenten zijn echter zelden het hele verhaal. In vrijwel elk zakelijk conflict speelt de relationele laag minstens een even grote rol, en misschien zelfs wel meer. Is het bijvoorbeeld nog mogelijk om in de toekomst samen te werken en hoe moet die samenwerking dan vormgegeven worden? Hoe herstellen we het vertrouwen tussen elkaar? En hoe voorkomen we reputatieschade of een verlammend effect op de rest van het team?

Om antwoord te geven op deze vragen heb je een mediator nodig. Een mediator gaat niet over winnen of verliezen – in de juridische strijd – maar over het herstellen van het gesprek. Over het zichtbaar maken van belangen en emoties die vaak onder tafel blijven. Over het creëren van een context waarin mensen, ondanks boosheid of teleurstelling, toch weer een gezamenlijke oplossing kunnen vinden.

Het risico van één bril

Managers zijn geneigd om bij een conflict direct in juridische termen te denken: “Wat staat er in het contract?” of “Wat kan ik afdwingen?” Dat is begrijpelijk – contracten bieden houvast. Maar wie alleen door die bril kijkt, loopt het risico de relationele laag te negeren. En dat is vaak juist de laag waar het echte probleem zit.

Stel u voor dat u het arbeidsconflict puur juridisch oplost. U bereikt misschien een nette schikking. Maar ondertussen is de relatie definitief beschadigd, voelt de rest van het team zich onveilig, en sijpelt er wantrouwen door in de organisatie. Dan heeft u juridisch wel gewonnen, maar strategisch verloren.

Een strategische keuze

De vraag of u een mediator of een advocaat nodig heeft, is dus geen juridische, maar een strategische vraag. Het gaat erom wat er voor u en uw organisatie op het spel staat.

• Heeft u vooral behoefte aan bescherming van rechten, duidelijkheid in contracten en handhaving van afspraken? Dan is een advocaat de juiste keuze.

• Wilt u vooral de samenwerking herstellen, vertrouwen opbouwen en de toekomst veiligstellen? Dan ligt mediation meer voor de hand.

En in veel gevallen is de slimste route een combinatie: juridische randvoorwaarden verkennen met een advocaat, en tegelijkertijd met een mediator de relatie en de toekomst op tafel leggen.

De manager uit het verhaal

Hoe liep het af met de manager en zijn medewerker? Uiteindelijk hebben zij voor mediation gekozen. Er kwamen gesprekken waarin de frustraties uitgesproken werden, maar ook de onderliggende zorgen. Er ontstond een beeld van hoe het mis was gegaan, en hoe het anders kon. Uiteindelijk besloten zij in goed overleg uit elkaar te gaan – mét oog voor de menselijke maat én de juridische afwikkeling.

De manager zei achteraf: “Ik ben blij dat ik niet meteen de juridische route ben ingeslagen. Dat had misschien sneller gevoeld, maar ik denk dat we dan een vechtscheiding hadden gehad, met alle gevolgen voor het team.”

Tot slot

Conflicten zijn onvermijdelijk. De kunst is niet om ze te vermijden, maar om ze verstandig te managen. Daarbij doet u er als manager goed aan beide lagen te onderscheiden: het juridische én het relationele. Soms heeft u een advocaat nodig, soms een mediator. Vaak is het de combinatie die het verschil maakt.

De sleutel ligt in één simpele, maar cruciale vraag: wil ik vooral mijn recht halen, of wil ik ook de relatie en de toekomst veiligstellen?